Sleutelen aan de mens. Er is begrijpelijk veel ophef gemaakt over de Chinese tweeling die in China is verwekt met gemodificeerd DNA met als doel deze baby’s in de toekomst geen HIV-besmetting te laten krijgen. Wetenschapper He Jiankui kreeg de volle lading kritiek, zelfs van Chinese wetenschappers. Wat is het onderliggende morele probleem? Technologie is nu zo ver gevorderd dat er de komende jaren ontelbare mogelijkheden zijn om mensen te veranderen: de maakbare mens. Het aanpassen van DNA of het toevoegen van een chip met effecten op erfelijke eigenschappen wordt zeer eenvoudig.
Brein – computer verbindingen. We zijn ook in staat om het menselijk brein te koppelen aan computers waardoor mensen zichzelf kunnen “verrijken” met de intelligentie of het geheugen van computers, of in staat zijn om direct naar muziek te luisteren. Sommige mensen hebben ingebouwde chips die daarmee kunnen inloggen op hun computer, huis of bankrekening. Er wordt geëxperimenteerd met hersen-computer verbindingen, zodat je een apparaat kunt bedienen met behulp van hersenkracht. En natuurlijk helpt de technologie veel mensen met fysieke gebreken om weer een fatsoenlijk leven te krijgen: van kunstbenen en -armen tot digitale vervangingen van je ogen of oren. Kortom: er ontvouwt zich een scala aan mogelijkheden om aangepaste mensen te creëren. Ongetwijfeld zullen de techneuten ook op dit gebied met consumentengadgets komen. Hoe moeten we hier mee omgaan?
Grenzen aan de maakbaarheid? Hoe moet je dit vanuit de technische invalshoek bekijken? Moet je alles ontwikkelen of engineeren wat mogelijk is of zijn er grenzen? En zo ja: wie moet die grenzen stellen? We zullen antwoorden moeten vinden op de vraag waar, hoe en wanneer bepaalde technologie kan worden toegepast. Als we “niets” doen, zullen er de komende jaren ongetwijfeld veel incidenten komen, zoals onlangs in het geval van de Chinese baby’s is gebleken. De CRISPR-Cas-techniek waarmee DNA-delen geknipt en geplakt kunnen worden, is uiterst eenvoudig en goedkoop uit te voeren. Het maken van een hersenverbinding met een computer, zoals de cyborgs, is wat complexer, maar het beïnvloeden van datasystemen met hersenkracht is wellicht eenvoudig te leren.
“Verbeterde” mensen? Als mensheid en IT-specialisten moeten we ons voorbereiden op de weg die we inslaan als we “verbeterde” of “verfijnde” mensen willen maken door middel van technologie. De mogelijkheden die we hebben variëren van het genezen van zieke mensen, waar de meeste mensen geen moeite mee hebben, tot het uitrusten van niet-zieke mensen met extra kwaliteiten, waar veel mensen bezwaar tegen zullen hebben. Maar er is een groot grijs gebied tussen deze twee opties die we zorgvuldig moeten bespreken. Het geval van de Chinese baby’s is een goed voorbeeld. De betrokken wetenschapper wilde de baby’s redden van een toekomstige ziekte. Is dit het behoeden van een mens voor een mogelijke ziekte, of is dit rasverbetering van een mens? Hoe moeten we omgaan met de vele mogelijkheden op dit gebied die zich vandaag de dag ontvouwen? Meer hersen- of geheugencapaciteit, een hersenverbinding met het internet of de computer, een fysiek sterker lichaam, weerstand tegen ziekten, een langer leven, een digitaal slimmer persoon. Wat zijn de valkuilen van dit streven naar “Ubermenschen”?
Bezinning gewenst. Het is dringend noodzakelijk dat overheden, wetenschappers, filosofen, maar ook de beroepsgroep van technologen, zich over deze vragen gaan bezinnen. Elke dag wordt de technologie gemakkelijker en wordt het goedkoper om veel van dit soort experimenten uit te voeren. Sommige rijke mensen of wetenschappers zullen de sprong wagen en beginnen te experimenteren, misschien met zichzelf, zoals cyborgs dat doen. Zeker, zullen er regeringen komen die bekend zullen maken dat ze hun mensen willen “verbeteren”. Waar hebben we dit eerder gehoord? Ongetwijfeld zullen artsen met voorstellen komen om de mensheid resistent te maken tegen bepaalde ziekten, zoals HIV of malaria. Willen we dit echt? Hoe moeten we hiermee omgaan?
Internationale kaders vereist. Het zou krankzinnig zijn om voor elk land andere regels te bedenken. Dat is niet werkbaar en zou contraproductief blijken te zijn. Het valt immers niet te ontkennen dat we in één “vloeibare” samenleving leven! De enige weg is een gemeenschappelijke, maar dit zal een lang en complex proces zijn in een wereld met zoveel tegenstrijdigheden. Er moeten internationale comités worden opgericht om de vele verschillende kwesties te bestuderen en bindende adviezen te geven. Dergelijke commissies bestaan op dit moment niet. In 2020 wordt de mensheid geconfronteerd met talloze uitdagende en veelbelovende technologieën om de mensheid naar een hoger niveau te tillen, maar kan ze daar nog lang niet verstandig mee omgaan. Het beeld dat ontstaat is dat van een peuter met een handgranaat die op elk moment de pin er vrolijk uit kan trekken.
Er zijn richtlijnen voor technische ontwikkelaars nodig. Op dit moment heeft de technologische man of vrouw die in zijn werk met deze zaken wordt geconfronteerd geen andere richtlijnen, dan zijn eigen geweten. Daarom is het belangrijk dat de technologische gemeenschap meer aandacht geeft aan de ethische kant van het vak. Mensen als de onlangs overleden natuurkundige Stephen Hawking en de nog zeer levende ondernemer Elon Musk hebben hier terecht op gewezen. Misschien moet er net als bij artsen die de eed van Hippocrates afleggen, iets worden gedaan zodat technische professionals zich verplichten tot het naleven van bepaalde beroepsregels. Het staat vast dat technologie niet alleen veel goede, maar ook veel gevaarlijke aspecten heeft. De ethische component wordt al te lang en te ernstig verwaarloosd, maar verdient de volle aandacht van zowel de professionals als de maatschappij als geheel
Dit is een licht aangepast artikel dat eerder geplaatst is in CIO Magazine van april 2019
