De wereld in de knoop
De wereld zit in een gevaarlijke knoop verwikkeld. Enerzijds leiden digitalisering en globalisering naar een wereld die internationaal samenwerkt zonder belemmeringen van landsgrenzen. Waar wetenschappers, bedrijven, kunstenaars, burgers, elkaar altijd, overal op ieder moment kunnen bereiken, informatie kunnen delen, samen kunnen werken, sociale contacten kunnen onderhouden. Kortom: de weg naar de digitale “vloeibare samenleving”, waarin alles en iedereen wereldwijd is verbonden. Anderzijds nemen een aantal natiestaten steeds meer maatregelen om deze internationale uitwisseling te bruuskeren. China maakt het gebruik van het publieke internet steeds meer onmogelijk. Ook Rusland neemt maatregelen om een vrij internet te belemmeren.
China en VS verwikkeld in technologie oorlog
Inmiddels zijn China en de VS in een “my country first” handels- of technologieoorlog verwikkeld. De VS legt allerlei belemmeringen op aan China, variërend van hoge handelstarieven, tot het niet toestaan van gebruik van Chinese technologie en een verbod om technologie te leveren aan China. Wat China betreft is technologie roof geoorloofd om wereldleider te worden, zoals we zien aan de diefstal van kennis bij ASML en aan de link met bedrijven als Huawei. Europa wordt door de VS onder druk gezet minder technologie te verhandelen met China, kortom, om geen Huawei 5G netwerk uit te rollen. En ook om geen gaspijplijn met Rusland aan te leggen of handel met Iran te doen. Maar hoe moeten we als Europa eigenlijk omgaan met de VS ? Is de VS nog wel een land waarmee we een warme vriendschap en vertrouwensband mee hebben ? Of is het net als China een gevaar of concurrent ?
Europa op de achterbank
Europa is inmiddels op de achterbank beland. Europa heeft vrijwel geen grote techbedrijven (ja: uitzondering is wel ASML !). Europa heeft een verouderde auto industrie, die snel ingehaald wordt door de Chinese elektrische auto industrie. Europa heeft geen olie of gasvoorraden van betekenis, noch grondstoffen. China bezit veruit de meeste zeldzame grondstoffen en zal dat politiek uitspelen indien nodig. En Europa kan politiek geen vuist maken, zoals China met Xi of de VS met Trump, dat wel kunnen. Europa heeft ook door laksheid geen consistent China of VS beleid. Ieder land doet maar wat. Italië doet mee met de nieuwe zijderoute die China uitrolt, met als doel de handel in Azië en Europa te gaan beheersen. Griekenland verpatst zijn haven aan China, omdat ze in een economische crisis zitten en het Chinese geld goed kunnen gebruiken. Andere landen zijn weer terughoudend. Inmiddels profiteren China, de VS en andere landen van de gespleten houding van Europa en hebben er belang bij dat Europa vooral geen eenheid wordt.
Europa heeft geen vrienden
Europa is een gemankeerd land in totale verwarring. Van binnen aangevallen door populisten, onder andere leidend tot de Brexit, en van buiten door China, de VS, Rusland, Turkije. Het concept Europa heeft te weinig vrienden behalve de Franse President Macron. Toch mogen we nu enige hoop putten uit de laatste Europese verkiezingen, met een hogere opkomst en het doorbreken van de christen- en sociaaldemocratische hegemonie, die iedere vernieuwing in de weg zat. Intussen is wel de defensie paraplu die de VS bood stuk gewaaid door de storm van Trump. Als Europa als geheel wil blijven bestaan zal het haast moeten maken om op alle terreinen zijn eigen broek op te gaan houden. Maar zelfs als Europa in staat is een eigen consistent beleid te voeren naar China en de VS, in staat is zijn populisten in toom te houden, de migranten tegen te houden, een eigen technologie potentieel weet op te bouwen én een Europese defensiemacht heeft. Waar leidt dat dan toe ? Moet Europa mee doen aan een een wereldwijde “Clash of Regions” ?
“Clash of Regions” ?
Een “Clash of Regions” leidt op tal van gebieden tot steeds meer problemen. Want wat blijft er over van de milieu afspraken van Parijs ? Daarvoor is wereldwijde samenwerking en vertrouwen noodzakelijk, zowel qua beleid, als qua technologie uitwisseling. En hoe moet het met tal van wetenschappelijke ontwikkelingen op het gebied van kunstmatige intelligentie, robotisering, autonavigatie, medische kennisuitwisseling ? Gaat iedere regio alles zelf ontwikkelen, met verschillende regels voor toepassing. Moeten we Universiteiten sluiten voor Chinese en Amerikaanse studenten ? Moeten internationale verbanden verbroken worden, zoals door de Brexit gebeurt ? En de samenwerking tussen bedrijven ? Zijn bedrijven als ASML, maar ook Huawei, Google, Apple, gebaat bij een “Clash of Regions” van de heren Xi en Trump? Zeer zeker niet, net zo min als bij een Brexit, maar dat is wel waar de huidige politiek van protectionisme, nationalisme en populisme toe leidt.
De Vloeibare Samenleving
Een “Clash of Regions”, waarbij grote landen als China, de VS, Europa, Rusland en in mindere mate India, tegenover elkaar komen te staan is geen duurzaam scenario. Ook China heeft uiteindelijk belang bij internationale goede relaties met landen als de VS en Europa. Immers, als ze technologisch (nog) sterker worden en daardoor betere services en producten kunnen leveren, willen ze die wel aan de andere regio’s kunnen verkopen. De schandalen met Huawei en ASML zullen China ongetwijfeld te denken geven en zal op termijn leiden tot een andere opstelling op technologie gebied. China heeft altijd een lange termijn scenario voor ogen gehad en zal begrijpen dat ze zich zal moeten voegen naar internationale regels. De enige weg, die voor alle partijen op den lange duur vruchtbaar zal blijken is daarom die van een ontwikkeling naar een “vloeibare samenleving”.
“My country first” gedoemd te mislukken.
Dat zal wereldwijd tot andere vormen van samenwerking leiden: meer via internationale afspraken geborgd door instituties en verdragen, minder via individuele natiestaten. De natiestaten, met voorop China en de VS, zijn op dit moment de grote struikelblokken voor wereldwijde samenwerking. Hun “my country first” beleid staat haaks op samenwerking en is gedoemd te mislukken. Maar het zal nog enkele decennia en vele crisissen duren voordat de grote landen, alsook populisten, hun falende beleid om gaan buigen. We zien aan het VK hoe moeilijk het is afscheid te nemen van een roemrucht verleden als wereldmacht. Slechts een zwaar economisch Brexit debacle zal de hardliners overtuigen.
Geduld
Burgers en bedrijven zullen daarom geduld moeten hebben totdat de knoop zich ontward. De kunst van internationale samenwerking is de allergrootste uitdaging voor de mensheid om de huidige wereldproblemen op te lossen. Nu is het poolgebied slachtoffer van de onbezonnen opwarming van de aarde, straks lopen landen onder of neemt het aantal orkanen verder toe met grote groepen slachtoffers. Een “Clash of Regions” zal veel economische slachtoffers maken, hetzij doordat bedrijven omvallen, hetzij doordat bepaalde regio’s, wellicht Europa, economisch niet meer mee kunnen komen. De wereld moet door al deze rampen heen, voordat beter begrepen zal worden dat slechts wereldwijde samenwerking op basis van gelijkheid en wederzijds respect het enige duurzame recept is om zowel het milieu, als de mensheid te redden.
