Digitale Angsten
Er is op dit moment veel angst in de wereld. De wereld is razendsnel aan het veranderen met name door de digitalisering en veel mensen worden daardoor erg onzeker. Niet in de laatste plaats omdat baanverlies of -onzekerheid voor velen aan de orde is. In de politiek wordt dat weerspiegeld door, grofweg, de populisten & nationalisten en de globalisten.
De eerste groep wil persé oude waarden behouden en verlangt terug naar een situatie die meestal mooier wordt voorgesteld dan hij ooit was. Mensen als Boris Johnson, Thierry Baudet, de romantici, horen daar typisch bij. Wat anders, nieuw of vreemd is moet worden geweerd, we moeten terug naar onze nationale roots “en dan redden we het wel” in deze turbulente wereld. Het mengen van verschillende culturen wordt als verlies ervaren in plaats van winst en “eigen natie eerst” is het algemene motto.
De Europeanen, globalisten, zoals Macron of Obama, maar ook grote internationale corporates, niet in de laatste plaats de tech giganten, zien dat anders. We zijn, nee zelfs moeten op weg naar een wereld van samenwerking, handelsverdragen, waarin alle landen hun eigen bijdragen leveren en alles met elkaar verknoopt raakt. De wereld wordt één groot hyperconnected speelveld. Daar moeten we voor open staan, dat moeten we bevorderen. Meer met elkaar samenwerken wereldwijd is mooi, nuttig en zal behalve de economie ook de vrede bevorderen. En daarnaast is het nodig om alle grote wereldproblemen te helpen oplossen: migratiestromen, milieu, voedsel, water, energie problemen.
Maar weten we eigenlijk wel waar dat allemaal toe gaat leiden ? Trekken we met die globalisering niet de hele boel overhoop ? Wordt de wereld onbeheersbaar ? Gaat het wel lukken om gezamenlijk de milieuproblemen (en zijn die eigenlijk echt wel zo erg ?) op te lossen ? Is de oplossing van migratie niet gewoon: grenzen dicht a la Brexit ? En de water, voedsel, energieproblemen ? Moet niet gewoon ieder land maar zijn eigen boontjes doppen ? Biedt dat ook niet het beste perspectief voor behoud van werkgelegenheid ? We kenden de oude wereld, met zijn natiestaten, zijn verdeeldheden, zijn tegenstellingen en soms oorlogen. Het was niet altijd fijn, maar we wisten in ieder geval waar we aan toe waren, wat, letterlijk, de grenzen zijn tussen het ene land of cultuur en de andere. We wisten ook wie aan de touwtjes trokken, soms democratieën, soms dictators. En alles bij elkaar is er in de Westelijke wereld sinds 1945 geen oorlog meer geweest. Dus waarom afscheid nemen van deze veilige, vertrouwde wereld ? Hebben de Johnson’s en Baudet’s, naast de Trumpen, Erdogan’s en Berlusconi’s eigenlijk niet gelijk met hun nationale en populistische visies ? Is het niet beter te houden wat je hebt en dat hoogstens gradueel aan te passen, dan je te storten in een globaliserend avontuur, waarvan helemaal niemand weet waar het eindigt ?
Er zijn twee krachtige argumenten waarom de nationale en populistische stromingen, die speculeren op angst voor verandering, gezien moeten worden als hopeloze en wellicht zelfs gevaarlijke achterhoede bewegingen. Allereerst: de snelle voortgang van de digitalisering, de motor achter de globalisering, valt op geen enkele manier en door niemand meer te stoppen. Zelfs als alle Baudet’s, Johnson’s, naast Trumpen en Erdogan’s, het politieke pleidooi winnen, dan nog gaat de sluipende digitalisering en dus globalisering door. Simpelweg omdat de voordelen van allerhande digitale producten en diensten dermate groot is, dat zelfs de meest fervente populist er niet onder uit kan, of je zou het gebruik van smartphone’s en digitale apparatuur compleet moeten verbieden. Alsook de groeiende samenwerking tussen miljoenen bedrijven wereldwijd. Daarom is een terug naar vroeger, naar autarkie en nationale grenzen, een volstrekte illusie. Het is niet alleen onmogelijk vanwege de digitale ontwikkelingen, maar ook onwenselijk omdat het inmiddels volstrekt onbetaalbaar en onhaalbaar is geworden voor landen om alles zelf doen.
Maar een tweede argument is minstens even belangrijk. De digitalisering heeft een wereldwijde beweging op gang gebracht van mensen die plotseling kennis en informatie hebben over zaken die voor hen tot voor kort onbekend waren. Meer dan 3 miljard mensen hebben een smartphone met internet verbinding. Straks zijn dat er 7 miljard. Zeer velen daarvan zijn arm, maar niet dom. De gigantische invloed van deze ontluikende digitale markten is echt door niemand meer te stoppen. Wie eenmaal geproefd heeft van de boom van kennis wordt een ander mens. En vele miljarden mensen zitten daardoor in een veranderingsproces dat zijn weerga niet kent. Deze massa mensen komt komende jaren in beweging. Soms letterlijk door migratie, soms door acties op locatie, variërend van politiek tot onderwijs, economie. Maar in alle gevallen met een enorme invloed op het wereldgebeuren en de economie.
De kunst is komende jaren, voor politici, wetenschappers, zakenmensen en anderen, om duidelijk te maken dat die voortgaande digitalisering niet te stoppen valt en zijn eigen, deels onbekende dynamiek en invloed gaat hebben op de samenleving, de economie, de arbeidsmarkt. Dat gezegd hebbende is het dus van belang de vele door de digitalisering veroorzaakte problemen te beteugelen en de positieve kanten uit te laten botten. Om enkele problemen te noemen: cybercriminaliteit, digitale oorlogen, verlies van privacy en veiligheid, werkloosheid en banenverlies, migratiestromen. Maar de winsten zijn in potentie groter: innovatie, duurzaamheid, kwaliteit van diensten en producten, efficiency, beter gespreide kennis, welvaart en ontwikkeling voor iedereen. Wat “slechts” nodig is zijn meer mensen op tal van sleutelposities politiek, wetenschap, bedrijfsleven, die beter uitleggen dat digitalisering onherroepelijk doorgaat en dat het er nu om gaat de positieve aspecten uit te nutten en de negatieve te beteugelen. Er is geen behoefte aan mensen die angst verder aanwakkeren voor digitalisering of globalisering. Terug naar het verleden is geen weg naar de toekomst. Wie dat blijft roepen bedriegt de mensen met een illusie.
