Digitale democratie

Op sociale media vinden tal van discussies plaats over de invloed van Big Tech op de samenleving, over het gevaar van een digitale ID die in ontwikkeling zou zijn, over een “Great Reset” waar het Wereld Economisch Forum voor pleit. Feit is dat de klassieke samenleving overwoekerd wordt door een digitale wereld waarop geen democratische controle bestaat. 

De nationale overheden en politici hebben geen grip op de digitale wereld. De economie verschuift in een duizelingwekkend tempo van de klassieke wereld naar de digitale wereld: IT bedrijven groeien gemiddeld met tientallen procenten per jaar, waar klassieke productiebedrijven marginaal groeien. Het zal niet lang meer duren voordat de digitale economie de klassieke economie in de schaduw plaats en volledig aanstuurt. Een nieuwe vorm van economie die in zijn aard global en land onafhankelijk is, terwijl de klassieke economie meestal nationaal geworteld en gebonden is. Nationale wet- en regelgeving heeft weinig tot geen grip op de virtuele handel en wandel van Big Tech bedrijven, zoals herhaaldelijk aangetoond. 

Democratisch tekort. Er dreigt daarmee een democratisch tekort, omdat de huidige democratie wel de klassieke wereld en klassieke bedrijven controleert, maar geen grip heeft op de digitale wereld. Er is vrij spel voor Big Tech, cybercriminelen, crypte valuta en op de achtergrond voor supermachten die middels moderne technologie organisaties en landen in digitale gijzeling kunnen houden. 

Risico’s digitaal ID. Een belangrijke nieuwe discussie is die over een digitale ID (identiteit). Door sommigen wordt gevreesd dat Big Tech, de Europese Commissie, een Wereld Economisch Forum, samenspannen en zich sterk maken voor de invoering van een digitale ID middels blockchain technologie. Vanuit de QR code die ingevoerd is als digitaal vaccinatiebewijs zou het een kleine stap zijn naar een digitale ID, waarmee genoemde grote partijen iedere burger digitaal zou kunnen controleren. In theorie is dat een risico, alhoewel de Europese Commissie natuurlijk wel onder democratische controle staat. Er zijn echter ook grote voordelen voor de burger voor een digitale ID. Immers de huidige problemen met identiteitsdiefstal kunnen er mee worden opgelost. Alles draait weer om de democratische controle bij de invoering van dit soort systemen. 

Macht van Big Tech. Veel zorgen zijn er ook over de beweegredenen van de Big Tech bedrijven. Gaat het ze om meer macht en geld? Waarschijnlijk wel. Willen ze dat bereiken door de mensheid vol te stoppen met steeds weer nieuwe “leuke” wel of niet nuttige technologie? Vast wel. Hebben ze een visie op de digitale wereld. Jazeker! Maar de vraag is of dit perse anders is dan wat klassieke multinationals doen zoals de grote voedingsbedrijven, limonade fabrikanten, grote Pharma bedrijven, e.d.. Het verschil zit er louter in dat Big Tech zich veel meer dan klassieke bedrijven kunnen onttrekken aan democratische controle, simpelweg omdat op tal van digitale (dus veelal virtuele) gebieden nu eenmaal geen wetgeving bestaat, laat staan noodzakelijke internationale wetgeving en handhaving. Moeten we dit Big Tech bedrijven kwalijk nemen? Feitelijk niet. Het is immers niet aan hen om wet- en regelgeving te ontwikkelen om zichzelf te controleren. Dus om het digitale democratisch tekort op te lossen. Dan verwachten we wel een beetje te veel van zelfregulering. Laten we vooral daarom de politiek aanspreken om toekomstige wetgeving en regels op te stellen ter beteugeling van Big Tech, cybercriminelen of crypte valuta. 

Digitale nutsbedrijven. Big Tech bedrijven zijn zich stapsgewijs aan het ontwikkelen tot digitale nutsbedrijven op wereldschaal. Immers al hun diensten zijn in principe voor alle mensen in alle landen en omvatten steeds meer digitale diensten die een consument ook echt nodig heeft: nieuwsvoorziening, informatie, onderwijs, kennis op tal van gebieden, videoconferencing, gaming, enzovoort. Juist hier laten nationale politici het op dit moment lelijk afweten. Terwijl er wel democratische controle, op nationaal niveau, is op de klassieke nutsbedrijven voor gas, water electra, telecommunicatie, ontbreekt iedere vorm van wet- en regelgeving op het gebied van digitale nutsvoorzieningen. Die digitale diensten worden echter steeds meer vitaal voor iedere consument, zoals de corona pandemie aantoonde. Landen die digitaal goed aangesloten zijn, komen aanzienlijk beter uit de corona pandemie en talloze lockdowns, dan landen waarin de digitale infrastructuur achterloopt. 

Europese Commissie is goed bezig. Daar waar de Europese Commissie wel bezig is met tal van regelgevingen (General Data Protection Regulation, Digital Markets Act, Digital Services Act, e.d.) of initiatieven voor een sterkere Europese digitale positie (Gaia-x: de Europese Cloud), daar zijn nationale overheden in het algemeen totaal niet voorbereid op de komst van een digitale samenleving. Vrijwel geen land heeft een Minister voor dit soort digitale zaken (behalve recentelijk Italië onder de voortvarende Premier Draghi). Vrijwel nergens komen initiatieven van de grond voor een op de digitale wereld gerichte arbeidsmarkt, opleidingen en onderwijs, gezondheidszorg, digitale informatie aan burgers, nationale digitale wet- en regelgeving, e.d.. Nationale overheden zijn naar binnen gekeerd, daar waar de digitale wereld zich wereldwijd ontplooit en schreeuwt om democratische wet- en regelgeving.

Digitale governance. Er is kortom een grote behoefte aan een nieuwe governance voor de digitaliserende internationale samenleving. Vormen van nieuw, wellicht digitaal, bestuur en democratische controle op de grote digitale ontwikkelingen van deze tijd. Politici zijn tot nu toe echter weinig in staat gebleken over hun nationale horizon heen te kijken, gebonden als ze zijn aan hun nationale mandaat en “raison d’etre”. Laten we daarom vooral hopen dat de weinige politici met een internationale blik, zoals Macron in Frankrijk, Draghi in Italië en wellicht een nieuwe Nederlandse en Duitse regering met een sterkere Europese oriëntatie, de handschoen op gaan pakken van de noodzaak voor een digitale democratie. 

Dreiging digitaal zwart gat. Indien het democratisch tekort alsook de noodzakelijk wet- en regelgeving op digitaal gebied niet spoedig wordt ingevuld, dreigt een digitaal zwart gat te ontstaan. Een situatie waarin Big tech, cryptovaluta, cybercriminelen, autoritaire overheden de wereld en burgers steeds meer in een oncontroleerbare digitale grip gaan krijgen. Het is daarom van groot belang dat er een brede, open discussie komt over de digitale wereld en hoe we die democratisch beheersbaar maken. Laten we er middels met name digitale media alles aan doen om die discussie van de grond te krijgen.