Europa heeft dringend een Digitale Raad nodig

Dit artikel is op 28 februari 2025 geplaatst in het blad i-Bestuur als Podium artikel: https://ibestuur.nl/artikel/europa-heeft-dringend-een-digitale-raad-nodig/

De Digitale Uitdaging voor Europa

De intensieve discussie over het digitale tijdperk laat een paradigmaverandering van ongekende proporties zien, waarin Europa niet in de voorste gelederen staat. Met het Big Tech-geweld aan boord lijkt in de VS een monsterverbond te ontstaan tussen het Witte Huis en de Big Tech-bedrijven. Beide partijen verzetten zich al jaren tegen de Amerikaanse democratie, tegen regulering , tegen ‘woke’, en tegen een bureaucratische overheid. De intentie is om “de elite in Washington” te decimeren en een andere koers in te zetten. Hiertoe moet een nieuw Departement of Government Efficiency onder Musk een ambtelijke kostenreductie van ongeveer 30% realiseren. Er komt een enorme digitale transitie aan met Musk en collega’s als change managers.

Impact voor Europa

Voor Europa belooft dit alles weinig goeds. Zuckerberg heeft al aangegeven dat de Europese regels, zoals de DSA en DMA, belemmerend zijn voor Big Tech-bedrijven en versoepeld moeten worden. Vicepresident Vance heeft gedreigd dat een streng Europees beleid aanleiding kan zijn voor de VS om de NAVO te verlaten.

Hoe reageert Europa hierop? Europese politici houden vooral vast aan de DSA en DMA, defensieve instrumenten die Big Tech in toom moeten houden. Maar deze wetten dragen niet bij aan een eigen sterke IT-positie van Europa. Er is nog onvoldoende antwoord op de kernvraag, wat er voor Europa op het spel staat. Dat is namelijk dat de toekomst van de samenleving en economie voor een groot deel bepaald gaat worden door digitale hulpmiddelen en dat Europa daar daarom een eigen positie in moet hebben. Het gaat zowel om economisch bepaalde als om cultureel gedreven segmenten van de samenleving: opvoeding, onderwijs, media, gezondheid en zorg, en media zowel als Europese waarden, waaronder rechtsstaat en democratie. Het zou helpen als op politiek niveau beter doordringt wat het enorme effect van deze digitalisering is op de samenleving en in alle sectoren.

Digitale onafhankelijkheid

Digitale soevereiniteit is cruciaal. Het is vergelijkbaar met een onafhankelijke energievoorziening. Minstens even belangrijk is, dat Europa uit politieke, economische  en veiligheidsoverwegingen op strategische IT gebieden onafhankelijk wordt van niet-Europese landen of oncontroleerbare commerciële partijen of een combinatie van de twee. Het kan niet zo zijn dat de digitale toekomst, die zich nu op volle sterkte ontwikkelt, een Chinese of Amerikaanse digitale toekomst is met grotendeels ongecontroleerde invloed op onze samenleving en democratie.

Voor een zelfstandig Europees antwoord is een belangrijk aspect de IT-stack, zoals recent beschreven in het boek De Tech Coup van Marietje Schaake. De IT-stack omvat de gelaagde structuren van technologie die ten grondslag liggen aan moderne systemen – van de onderste hardware lagen (met daar achter benodigde grondstoffen) tot operating systemen, applicaties, data en AI systemen. Het beheersen van de diverse lagen van deze stack is essentieel om concurrerend en digitaal veilig te blijven. Iets dergelijks geldt evenzeer voor het gebruik van cloud services en sociale media. Waarom gebruiken we hoofdzakelijk niet-Europese services, wat een veiligheidsrisico is en waardoor we inkomsten missen? Op al deze punten laat Europa het behoorlijk afweten, mede door gebrek aan Big Tech bedrijven die de kar trekken. Een ‘Make Europe Great Again’ mentaliteit zou helpen om dit van de grond te krijgen.

Digitale Governance en Digitaal Industriebeleid

Om dit alles vorm te geven is een krachtige Europese Digitale Governance nodig voor het uitzetten van strategieën, beleid en het organiseren van middelen. Een Digitale Europese Raad is daarbij onontbeerlijk. Zo’n Raad zou in ieder geval een viertal urgentie digitale taken moeten oppakken. Allereerst het vaststellen van de Europese positie in de zogenaamde IT-stack en aanpalende gebieden als cloud services, sociale media, AI e.d. Ten tweede het stimuleren van nationale digitale agenda’s die, passend in het Europees beleid, vaart maken met de nodige nationale digitale transities. Ten derde het opzetten van een structuur voor digitale innovatie en ontwikkeling in nauwe samenhang met Europese IT bedrijven. Het zou er toe moeten leiden dat er zo spoedig mogelijk krachtige Europese Big Tech bedrijven ontstaan, mede door het wegnemen van fiscale en nationale belemmeringen. Het vierde en zeker niet minst belangrijke punt betreft het opzetten van een digitale veiligheidsstructuur. 

Laten we snel beginnen, we hebben niet veel tijd meer.