Een nieuw begrip waart rond in Europese kringen: GAFA. Het staat voor Google, Amazon.com, Facebook en Apple en het gaat over de ongrijpbaarheid van deze IT platformen (en vele anderen als Alibaba, AirBNB, Uber e.d.) voor de belastingdiensten. Waar het in de klassieke economie vroeger ging om de “seven sisters” waarmee de grote oliebedrijven werden bedoeld, die letterlijk het smeermiddel waren voor de fysieke economie, daar hebben we het tegenwoordig over de grote IT platformen, die wereldwijd steeds grotere delen van de economie beheersen. Maar het grote verschil met de oliebedrijven is dat de IT bedrijven opereren in de digitale wereld, terwijl de fiscale wetten (en alle andere wetten), gebaseerd zijn op de klassieke wetten uit de fysieke wereld. De oliebedrijven waren erg machtig, maar opereerden wel binnen bestaande kaders, zodat enige grip van de natiestaten op de machtige multinationals mogelijk was. Dat is geheel anders met deze grote IT bedrijven.
De digitale wereld functioneert nu eenmaal totaal anders dan de fysieke wereld. Wetten en met name ook fiscale wetten, gaan uit van bedrijven die gevestigd zijn, met kantoren van stenen, in een bepaald land en dan in dat land belasting moeten betalen over de winsten. Maar IT bedrijven opereren helemaal niet meer zo. Ze hebben helemaal geen vestigingen meer in alle landen en opereren door middel van “clicks”, al dan niet betaalde handelingen van klanten. En met de daaruit afkomstige data doen ze hun handel in advertenties, informatie verschaffing, verkoop acties. Hoe valt nog vast te stellen in welk land wat werd gedaan ? Er is sprake van klanten (in het ene land); er is sprake van een hoofdkantoor van een IT bedrijf (in een ander land). En “ergens” daartussen, onmogelijk valt een locatie vast te stellen, gebeuren digitale handelingen, die al dan niet tot omzet of winst leiden op een totaal andere lokatie.
Hoe rechtvaardig is het nu eigenlijk als Europa belasting op omzet gaat heffen op handelingen van IT bedrijven van buiten Europa ? Is er sprake van winst ? Dat valt niet eenvoudig uit de “clicks” vast te stellen. Heel veel “clicks” zijn immers gewoon gratis en alleen maar nodig of wenselijk als bron van informatie voor deze IT bedrijven, die er vervolgens, middels Big Data analyse, geld aan verdienen door de informatie aan derden ter beschikking te stellen. Er zijn ideeën om die “clicks” dan maar te gaan belasten. Maar dat lijkt onzin, al afgezien van de onmogelijkheid om dat überhaupt vast te stellen, omdat als gezegd de meeste “clicks” helemaal geen commerciële handelingen zijn.
Feitelijke botsen hier twee werelden. De klassieke wereld met wetten die gemaakt zijn met als uitgangspunt dat bedrijven in landen van vestiging ook hun winsten maken, die belast kunnen worden, versus de digitale wereld, waarin helemaal niet meer vast te stellen valt in welke landen welke handelingen worden verricht. In de digitale wereld zullen we naar een ander fiscaal alsook juridisch stelsel moeten overgaan. Er zal een wereldwijde “digitale rechtstaat” moeten gaan komen, die overal ter wereld identiek functioneert en dus land onafhankelijk opereert. Vergezocht ? Ja enerzijds wel. Immers we hebben nu eenmaal geen wereld regering. Maar anderzijds: de digitale wereld rukt op. En de digitale, grenzenloze manier van werken past niet meer bij nationale wetgevingskaders, of we dat nu leuk vinden of niet. Digitale arbeid en productie vindt plaats in de “digitale ruimte” en niet op één bepaalde lokatie. En nu de economie met een idiote snelheid verschuift van de fysieke wereld naar de digitale wereld, zullen we ook wereldwijd geldende wetten moeten gaan maken voor die digitale, wereldwijde, economie. Wereldwijde beleids synchronisatie is onherroepelijk nodig. Regeringen worden er steeds meer mee geconfronteerd en worden uitgedaagd door de wereldwijde IT spelers, om gezamenlijk tot wereldwijde oplossingen te komen voor de grote hoeveelheid vraagstukken die een digitale samenleving opwerpt. Het is onmogelijk, onverstandig en contraproductief als ieder land andere eisen gaat stellen aan elektrische auto’s op de weg of aan robots, kunstmatige intelligentie, de cloud of welk ander nieuw IT fenomeen ook dat wereldwijd zijn entree aan het doen is. We leven letterlijk op één wereld. Die wereld wordt steeds meer “één systeem” naarmate meer mensen en organisaties digitaal gaan functioneren. De nieuwe wereld eist daarom aandachtige samenwerking tussen alle overheden, wereldwijd, op tal van vlakken van de nieuwe economie en de digitale samenleving.
Emotioneel zijn politici daar helemaal niet aan toe. Maar op straffe van steeds meer chaos zou het toch verstandig zijn spoedig een start te maken met internationale conferenties van juristen en beleidsmakers, om wereldwijd systematisch tot voor alle landen identieke juridische oplossingen en fiscale wetten te komen voor de vele uitdagingen van de digitale samenleving.
Oorspronkelijk artikel: CIO-Magazine
