Samenleving in digitale transformatie

De wereld herordent. De wereld wordt iedere dag “digitaler”, zodanig dat steeds meer transacties tussen mensen en organisaties, alsook organisaties onderling, digitaal plaatsvinden. Door digitalisering is de wereld zich aan het herordenen. Tal van nieuwe netwerken ontstaan wereldwijd, waarlangs organisaties onderling contact hebben, zaken met elkaar doen en informatie uitwisselen. Waar kleine bedrijven vroeger maar zeer moeizaam internationale contacten konden leggen, is het tegenwoordig voor het kleinste, zelfs éénmans, bedrijf, betrekkelijk eenvoudig om internationaal zaken te doen. Niet alleen bedrijven zijn wereldwijd aan het digitaliseren, ook non-profit organisaties, alsook overheden staan voor de uitdaging hun dienstverleningen aan burgers te digitaliseren, teneinde de kosten te verlagen, efficiënter te werken en de burger beter op maat kunnen bedienen.

Digitale bedrijven. Inmiddels zijn miljoenen bedrijven al door een digitale transitie heen gegaan. Die transitie processen binnen organisaties worden altijd projectmatig aangestuurd. Veelal zijn er dan teams van informatie deskundigen enerzijds, veelal onder leiding van een CIO (een Chief Information Officer), naast anderzijds mensen uit “de business”, die de business processen anders gaan ordenen, om het bedrijf gereed te maken voor digitalisering. Het vereist een nauwe samenwerking tussen beide disciplines om er zorg voor te dragen dat het bedrijf na de digitalisering, beter, efficiënter, slagvaardiger, opereert dan voor de transitie. En maar al te vaak mislukken grote digitale transformaties en wordt veel geld vermorst of gaan zelfs bedrijven failliet. Maar in de commerciële markt is dat wellicht niet altijd een grote ramp. Bedrijven die wel goed weten te digitaliseren, alsook de vele nieuwe bedrijven, die van meet af aan gebruik maken van de digitaliseringsmogelijkheden, nemen moeiteloos de plaats in van bedrijven die de slag niet of niet goed weten te maken. Dat hebben we laatste jaren in tal van sectoren gezien, zoals de reissector, retail, mediawereld, e.d..

Digitale publieke organisaties. Bij publieke organisaties ligt dat anders, allereerst al omdat ze vrijwel altijd gebonden zijn aan wettelijke regels. Failliet gaan is niet het dilemma, wel de kwaliteit en veiligheid van de serviceverlening aan de burger. De digitale transformatie van de publieke sector lijkt met horten en stoten te gaan. Behalve door tekorten aan voldoende technologisch geschoold personeel, worstelt de overheid net zoals het bedrijfsleven met tal van digitale uitdagingen. Hackers, digitale spionage, data privacy perikelen, achterlopende wetgeving op tal van terreinen, internationale technologie schermutselingen, er komt geen einde aan de digitale alarm verhalen in de kranten. Van oudsher werd binnen overheden de informatievoorziening of digitalisering, overgelaten aan individuele diensten of Ministeries. Maar steeds meer blijkt dat deze versnipperde werkwijze tot problemen leidt. Door gebrek aan standaardisatie zijn databestanden onderling niet uitwisselbaar, loopt informatie uitwisseling vast of is analyse van beschikbare data complex of niet mogelijk. Sommige diensten hebben hun digitale beveiliging goed op orde. Niettemin wordt de burger regelmatig verrast met berichten dat prive gegevens gehackt zijn. Samenvattend kan bij de overheid, ondanks positieve voorbeelden, gesproken worden van een achterlopende digitale serviceverlening, bovenop een te groot aantal IT ongelukken, waarbij belastinggeld wordt vermorst.

Centrale regie. Net als bij bedrijven zou de overheid vanuit het hoogste niveau veel meer regie moeten zetten op de digitaliseringsactiviteiten, teneinde de huidige versnipperde aanpak te verminderen, centrale regels op te zetten over waar digitaliseringsprojecten aan moeten voldoen en toezicht te houden op de uitvoering. Inmiddels zien we gelukkig dat dit probleem in tal van landen is herkend met als gevolg de creatie van een speciale Ministerspost voor digitale zaken. Het meest recente voorbeeld daarvan is Italië. Je zou zo’n Minister de CIO op politiek niveau kunnen noemen: de persoon die de overheidsregie voert over alle digitaliseringsvraagstukken alsook een centrale informatiestrategie opstelt, zoals het gebruik van uniforme standaarden. En die, zoals een Minister van Financiën de budgetten bewaakt, per Ministerie toetst of de digitaliseringsplannen wel op een coherente manier worden uitgevoerd, binnen bepaalde budgetten, conform de inzet van afgesproken technologieën en passen in een totaal strategie van overheidsdigitalisering. Zie het succesvolle voorbeeld van Denemarken.

Internationale uitdaging. Bij overheden komt er nog een aparte uitdaging bij ten opzichte van de private sector. Gezien het feit dat digitalisering een sterke internationale component heeft, moeten nationale overheden op dit vlak, veel meer dan op andere gebieden, internationale samenwerking zoeken. De technologie uitdagingen van Europa ten opzichte van China en de VS, zijn niet vanuit een nationaal kader aan te pakken. Er zal veel meer op Europees niveau moeten worden samengewerkt wil Europa niet volkomen afhankelijk worden van Chinese of Amerikaanse technologie, met ook negatieve gevolgen voor de digitale soevereiniteit. Het is toch merkwaardig dat nationale overheden zonder schroom al hun gegevens opslaan bij Amerikaanse cloud providers. Hetzelfde geldt ten aanzien van digitale spionage en digitale oorlogsvoering. Zoals de NAVO als devies heeft dat een aanval op één land beschouwd moet worden als een aanval op alle landen, zo zouden Europese landen een digitale aanval van Rusland of China moeten opvatten als een digitale aanval op de gehele NAVO.

Europese Ministerraad Digitale Zaken. Ministers van digitale zaken in Europa zouden een Raad voor Digitale Zaken moeten oprichten op Europees niveau, vergelijkbaar met tal van andere Europese Ministerraden, teneinde de grote digitale uitdagingen voor Europa middels een goede agenda gezamenlijk aan te pakken. Zonder zo’n aanpak ziet de digitale toekomst voor Europa er somber uit. Zowel uit economisch, veiligheids als sociaal opzicht is een veel krachtiger digitale Europese strategie en aanpak noodzakelijk, om de welvaart en veiligheid te waarborgen. Daartoe dienen wel als eerste stap alle landen hun digitale zaken beter te regisseren op het hoogste politieke niveau.

Download in PDF