Nieuwe inzichten. Dat we in een informatie samenleving leven is geen nieuws. Wat een interessante ontwikkeling is, is dat daarbij ook onze kijk hoe de wereld om ons heen in elkaar zit gaat wijzigen. Natuurkundigen beschouwden het heelal twee eeuwen geleden, op basis van de wetten van Newton en Kepler, nog als een soort enorm mechanisch uurwerk, waarin planeten om de zon draaien. Met de komst van de relativiteitstheorie van Einstein en de Quantum theorie werd een nieuwe stap gedaan in het denken over onze omgeving. Einstein toonde aan dat ruimte en tijd samenhang vertonen en dat de ruimte gekromd wordt door materie. Het idee vatte post dat alles wordt bepaald door soorten “velden”: zwaartekracht velden, elektro-magnetische velden, e.d.. De Quantum theorie toonde aan dat hele kleine deeltjes zich ook als golven gedragen en ook dat een waarnemer invloed kan hebben op het waargenomene. Bestaat de werkelijkheid misschien louter uit golven die elkaar voortdurend beïnvloeden ?
Het heelal: een computer ? Inmiddels leven we in het informatietijdperk en natuurkundigen vragen zich nu af of het heelal eigenlijk niet als een soort super computer of groot informatiesysteem opgevat moet worden. Sommige natuurkundigen speculeren er zelfs over of ook materie zelf een vorm van informatie is. Einstein bewees dat materie of massa en energie equivalent zijn middels zijn beroemde formule E=mc2, waarin de E staat voor energie, de m voor massa en de c voor de lichtsnelheid. Materie is in die visie een vorm van samengebalde energie. De volgende stap zou kunnen zijn dat we ook een formule vinden waarbij we zowel materie als energie in informatie eenheden kunnen uitdrukken. We komen dan ook op het terrein van de qubits (deeltjes die meerdere posities tegelijk tussen 0 en 1 kunnen innemen) en de quantumcomputer.
Zinnige informatie ? Op deze wijze denkend zou het heelal een onvoorstelbare hoeveelheid informatie kunnen bevatten. In hoeverre er sprake is van gestructureerde of onderling samenhangende informatie, weten we nog niet. De mens heeft chips uitgevonden voor informatie opslag en heeft ingewikkelde apparaten nodig om die informatie uit te lezen. Maar in theorie bevat dus alle materie onvoorstelbare hoeveelheden informatie, die zich in miljarden jaren heeft gevormd. Maar is het zinnige informatie en hoe moeten we die informatie uitlezen ?
Alles communiceert met elkaar. We weten dat organismes, zoals mensen, dieren, planten, schimmels, aarde, samenhangende informatiesystemen zijn met vormen van intelligentie, die onderling op verschillende manieren kunnen communiceren,. Behalve met zintuigen ook middels uitwisseling van allerlei chemische stoffen. We weten niet wat leven is; de scheiding tussen dode of levende materie of wezens blijkt een kunstmatige te zijn. Als alles opgevat moet worden als verschillende soorten informatiesystemen, dan is de gedachte niet zo vreemd dat er wellicht meer vormen van informatie uitwisseling en intelligentie bestaan dan we tot voor kort voor mogelijk hielden. Zoals in de “mensenwereld” steeds meer sprake is van een hyperconnected wereld, door middel van nieuwe technologieën, zo blijkt dat ook in de natuur alles met alles verbonden is én communiceert.
Heeft het heelal geheugen ? Alles wat we waarnemen bestaat uit materie of energie die “trilt” en blijkt nu een informatiesysteem te zijn. Er wordt niet alleen binnen ecosystemen over korte afstanden op tal van manieren gecommuniceerd. Trillingen die ontstaan in verre sterrenstelsels kunnen over afstanden van miljoenen lichtjaren worden waargenomen. In hoeverre die trillingen vervolgens geabsorbeerd worden door andere “informatiesystemen” in het heelal en daar bewaard blijven, net zoals in een geheugen chip, weten we niet. Het is, op deze wijze denkend, best mogelijk, zelfs niet onwaarschijnlijk, dat de historie van het heelal middels een informatie footprint, opgeslagen ligt in de miljarden sterrenstelsels om ons heen.
Galactische intelligentie ? Middels licht en zwaartekracht trillingen wordt er in het heelal over afstanden van miljoenen lichtjaren informatie verspreid. Het gaat, behalve over onvoorstelbare afstanden, ook over onvoorstelbare tijdsperiodes van miljarden jaren. Als het heelal een soort informatie systeem is, wellicht met geheugen, dan doemt de vraag op of dat systeem ook intelligentie heeft of bewustzijn. Daarvoor is op dit moment geen enkel wetenschappelijk bewijs. We weten echter ook dat we het heelal slechts gedeeltelijk kunnen waarnemen. De laatste inzichten vertellen ons dat het heelal voor ca. 95% uit zogenaamde donkere materie en energie bestaat. Wat daarbinnen gebeurt weten we niet. Maar dat er veel meer samenhang bestaat in de wereld om ons heen, dan we tot voor kort dachten is wel zeker.
De mens is niet uniek. Vergeleken met het lange bestaan van het heelal en de gigantische afstanden tussen stelsels, is de mens een nietig wezen, dat nog maar uiterst kort bestaat. De oude gedachte dat de mens volstrekt uniek is en als enig wezen intelligentie heeft is achterhaald en arrogant. Er is steeds meer bewijs dat wat op de aarde gebeurt is met het ontstaan van ons ecosysteem in theorie heel goed elders ook kan plaatsvinden. Of we daar blij mee moeten zijn is een ander verhaal. Stephen Hawking, de onlangs overleden Britse natuurkundige, stelde terecht, dat de kans dan groot is dat andere beschavingen pakweg enkele miljoenen jaren verder zijn geëvolueerd. Die zullen de huidige mens dan als uiterst primitief beschouwen. En wat daarvan de gevolgen kunnen zijn, zien we aan ons eigen nonchalante gedrag jegens de ons omringende natuur.
Het is een intrigerende gedachte dat alles om ons heen beschouwd moet worden als onderling communicerende “informatiesystemen”. Dat gaat komende jaren ongetwijfeld leiden totaal nieuwe ideeën en gedachten voor onderzoek.
Wie meer wil lezen over dit interessante thema kan onder andere deze artikelen lezen:
The Basis of the Universe
Bomen communiceren
