Is digitalisering onze redding?

_{^{“Afbeelding gecreëerd met behulp van ChatGPT en DALL-E, AI-technologieën van OpenAI.”}}

De wereld ondergaat drie ingrijpende transformaties: geopolitieke verschuivingen, een escalerende klimaatcrisis en een digitale revolutie. Elk van deze veranderingen zet bestaande systemen onder druk – samen tekenen ze een nieuw toekomstbeeld.

1. Het wankelen van geopolitieke structuren. De Westerse hegemonie, lange tijd hoeder van wereldvrede en internationale rechtsorde, verliest terrein. Autocratische regimes als Rusland en China, soms in coalitie met landen als Iran en Noord-Korea, dagen openlijk het westerse model uit. Tegelijkertijd groeit de interne verdeeldheid in het Westen zelf – tussen de VS en Europa, en binnen democratieën onder invloed van populisme.

Het BRICS-blok probeert een alternatief te vormen voor de westerse orde, maar kampt intern met tegenstellingen. De wereld beweegt richting fragmentatie en toenemende spanningen – een multipolaire wereldorde waarin macht en samenwerking opnieuw moeten worden uitgevonden.

2. De klimaatcrisis: natuur als sluitpost. De klimaatcrisis is niet langer een dreiging aan de horizon, maar een dagelijkse realiteit. Overconsumptie, overbevolking en economische groei die de draagkracht van de aarde overschrijdt, dwingen tot radicale herziening. Natuurbehoud moet prioriteit krijgen boven economische groei. Rampen dwingen overheden tot actie, maar mondiale samenwerking blijft uit.

We leven in een systeem dat de mens loszingt van zijn natuurlijke context – met verlies van biodiversiteit, vervuiling en ecologische instorting als gevolg. Zonder snelle koerswijziging komt niet alleen onze welvaart, maar ons voortbestaan in gevaar.

3. De digitale revolutie als gamechanger. Digitalisering kruist beide bovenstaande transformaties. Technologie verbindt mensen wereldwijd, stelt gelijkgestemden in staat elkaar te vinden en ondermijnt gevestigde hiërarchieën. Kunstmatige intelligentie, netwerken en platforms vormen de basis voor een nieuw soort samenleving: vloeibaar, grensoverschrijdend en kennisgedreven.

De mens evolueert van groepsdier tot zelfstandig denkend wezen. Waar groepsdenken gericht was op competitie, consumptie en loyaliteit aan leiders, ontstaat nu ruimte voor individuele verantwoordelijkheid, netwerkcommunicatie en wereldburgerschap.

Van groepsdier naar wereldburger. Het groepsdenken heeft geleid tot overbevolking, ecologische uitputting en een economie die draait op kortetermijnbelangen. Democratieën functioneren vaak als populariteitswedstrijden waarin wetenschappelijke inzichten ondersneeuwen. Maar digitalisering maakt alternatieven mogelijk.

Via het internet ontstaan netwerken van wetenschappers, activisten en burgers die, los van grenzen en meerderheden, samenwerken aan oplossingen. In duizenden digitale ontmoetingen delen zij kennis over duurzaamheid, onderwijs, gezondheidszorg en technologie.

Digitale redding? De digitale infrastructuur biedt meer dan hoop, het kan een perspectief bieden om uit de huidige chaos te komen. Honderden miljoenen mensen zijn via sociale media en platforms met elkaar verbonden in vrijwillige, horizontale netwerken. NGO’s, burgerinitiatieven en kleinschalige bedrijven vinden via deze weg kennis, solidariteit en daadkracht.

De impact is nog bescheiden vergeleken met de macht van multinationals en staten, maar groeit gestaag. Het digitale domein stelt individuen in staat zich te ontworstelen aan groepsdruk, desinformatie en autoritaire structuren.

Naar een vloeibare samenleving. De derde transformatie – digitalisering – is geen verlengstuk van de oude orde, maar de kiem van een nieuwe toekomstige, vloeibare samenleving. Een wereld waarin mensen, wetenschap, NGO’s wereldwijd samenwerken zonder centrale machtsstructuren, waarin deskundigheid en initiatief belangrijker zijn dan afkomst, taal of status.

De klassieke natiestaat blijft bestaan, maar verliest monopolies. Grote bedrijven zullen plaats moeten maken voor decentrale, betekenisvolle initiatieven.

In de schaduw van de oude wereld groeit een nieuwe: vloeibaar, verbonden en mensgericht.

Conclusie. De drie grote transformaties – geopolitiek, klimaat en digitalisering – leiden tot instabiliteit én tot nieuwe kansen. Waar oude systemen falen, biedt digitalisering een uitweg. Niet als wondermiddel, maar als gereedschap voor een mensheid die zichzelf opnieuw uitvindt: als wereldburgers, verbonden in netwerken van kennis, zorg en samenwerking.