(deze plaat is gegenereerd met DALL-E 2023)
De conflicten nemen toe. De wereld verkeert in toenemende chaos. Steeds duidelijker is dat de mens, met zijn huidige manier van opereren of regeren, niet goed in staat is om op een gebalanceerde of verstandige wijze met elkaar samen te leven, noch met de omringende natuur. Het lijkt er op, terwijl de mensheid technologisch grote sprongen heeft gemaakt, dat het besturen van de mensheid zelf op een steeds groter drama uit gaat lopen. Er is geen enkele land of instituut, bijvoorbeeld de VN, die de discussies over de grote problemen in goede banen kan leiden en voldoende gezag heeft om te komen tot aanvaardbare oplossingen. Integendeel: de conflicten nemen al maar toe, de natuurlijke omgeving gaat hollend achteruit en er is steeds minder zicht op adequate oplossingen. Het gevolg is dat op tal van gebieden actiegroepen ontstaan die regeringen proberen te dwingen andere wegen in te slaan. Er zijn er inmiddels honderden op gebieden als degrowth, sustainability, sustainable population, climate action, e.d. Tot een grote omslag in de hoofdkoers van de samenleving heeft dit echter nog niet geleid.
Naast conflicten uitputting van de aarde. De wereld heeft lang in de veronderstelling geleefd (Francis Yukahama: The end of History) dat wel zo ongeveer de beste maatschappij vorm was bereikt met een kapitalistisch systeem ingebed in democratische stelsels. Het leek er op dat autocratisch bestuurde landen zich tot het kapitalisme zouden bekeren en een meer democratische koers zouden gaan varen. De globalisering barstte in volle hevigheid los. Iedereen zou met iedereen gaan samenwerken, de technologie stond voor niets en de honger ging de wereld uit. Dit sprookje is uitgelopen op een nachtmerrie. Democratieën proberen met de moed der wanhoop internationale rechtsregels te handhaven, terwijl landen met autocratische regeringen, zoals Rusland, China en Iran een andere wereldorde eisen en proberen dat met het nodige geweld af te dwingen. Terwijl deze situatie al meer dan ernstig genoeg is wordt de wereld steeds heftiger geteisterd door klimaat ellende, die komende jaren, aldus wetenschappers, alleen maar toe zal nemen. Inmiddels schrapen grote multinationals de rijkdommen in minder ontwikkelde landen naar zich toe, door oerwouden te kappen en visgronden leeg te halen terwijl op zee deep mining wordt toegepast om mineralen uit de zeebodem te halen en er in de ruimte een concurrentieslag woedt in de speurtocht naar bruikbare grondstoffen op andere planeten. De biodiversiteit staat gigantisch onder druk, tal van samenhangende eco systemen storten in en tal van diersoorten sterven op dit moment uit. Men spreekt over de zesde massa extinctie, gezien het gigantische aantal soorten dat de laatste jaren verloren is gegaan. De wereldleiders hebben op dit moment hun handen meer dan vol aan de diverse conflicten zodat de klimaat vraagstukken en aanpalende problemen veel te weinig aandacht krijgen. Het gevolg is dat de situatie komende jaren totaal uit de hand zal gaan lopen.
Wereld gevangen in economisch groeimodel. Een van de grootste problemen is dat de wereld gevangen zit in een economisch systeem dat er cru gezegd van uitgaat dat de wereld een oneindige en gratis bron is van energie, grondstoffen, voedsel en water, terwijl, inmiddels uiteraard duidelijk is dat de aarde eindig is. Bij een totale bevolking van ca. 2 miljard mensen, zoals na de tweede wereldoorlog, is dat geen probleem. Bij ca 8 miljard mensen, die bovendien het veelvoud per persoon consumeren van wat na de oorlog gebruikelijk was, raakt de aarde in een razend tempo “op”. Onherroepelijk zal daarom het huidige economisch stelsel op de schop moeten maar de algemene erkenning hiervan blijft uit en vooralsnog bewegen de grote landen, de grote instellingen en grote bedrijven op dit punt nauwelijks. Het belang van korte termijn winsten blijft kennelijk ver uit gaan boven de lange termijn belangen om een leefbare aarde te creëren. De natuur geeft echter steeds meer waarschuwingen af dat het einde van het adaptatie vermogen door de vraatzucht van de mens bereikt is. Veel langer kan deze patstelling niet meer duren. Als de mensheid de natuur probeert onderuit te halen, dan zal de natuur ongetwijfeld de mensheid onderuit halen.
Kan de mensheid zijn eigen probleem oplossen? De vraag is gerechtvaardigd of de mensheid nog in staat is om voor deze zelf veroorzaakte hopeloze situatie tot oplossingen te komen. Technisch gesproken is nog steeds veel mogelijk. Wie het laatste boek van David Attenborough heeft gelezen (My Life on Planet Earth) ziet tal van voorbeelden hoe de natuur hersteld kan worden, hoe de bevolkingsgroei gedempt kan worden, hoe verloren geachte situaties met de nodige inspanningen hersteld kunnen worden. Tal van wetenschappers hebben ideeën geuit over herstel van de natuur, de ecologische omgeving, de energietransitie, het verduurzamen van de samenleving, het beperken van de bevolking op aarde. Maar waar blijven de acties? Waarom worden de klimaatdoelen van Parijs niet gehaald? Waarom worden voortdurend mooie plannen gemaakt, die vervolgens niet uitgevoerd worden? Het heeft allemaal te maken met de gebrekkige besturingsvormen die de mensheid hanteert.
Huidige besturingssystemen bieden geen oplossing. Noch het democratische model, noch het autocratische model is op dit moment in staat om tot oplossingen te komen voor de vele wereldproblemen. De democratie is nooit ontworpen om gezamenlijk wereldproblemen op te lossen, maar om binnen een land een aanvaardbare samenwerking te creëren tussen verschillende bevolkingsgroepen en loopt nu vast in inertie omdat het model de problemen niet aankan. Het autocratische model is uiteraard uitsluitend een model om een selecte groep binnen een bevolking de macht te gunnen, laat staan dat het zich bezig houdt met het vinden van oplossingen voor de wereld. Het gevolg van deze haperende besturingssystemen is dat, in plaats van te komen tot een wereldwijde structuur om de wereldproblemen gezamenlijk aan te pakken, zich steeds meer gevechten tussen landen ontwikkelen om zich de slinkende hoeveelheden grondstoffen, voedsel, water en ruimte toe te eigenen. Supermachten en rijke landen zullen komende jaren alles doen wat mogelijk is om er zelf het beste uit te komen, ongeacht de gevolgen. Armere landen enerzijds en de natuur anderzijds zullen ongetwijfeld de grote slachtoffers worden van de toenemende conflicten. De mensheid komt massaal in de overlevings modus van de sterksten terecht, iets waarvan we op dit moment de contouren zien. En geen macht is in staat dat tegen te houden.
Leefbaarheid op aarde staat op het spel. De mensheid zal komende jaren door diepe dalen gaan, waarbij ongetwijfeld miljoenen slachtoffers zullen vallen, zoals inmiddels door veel wetenschappers op het gebied van klimaat en biodiversiteit wordt voorspeld. Maar ongetwijfeld zullen ook grote groepen mensen de situatie overleven. Tenzij uiteraard de lucht en het water op aarde dermate verziekt of vervuild raken dat al de huidige levensvormen niet meer kunnen bestaan. Hoewel die kans wellicht klein is: uitgesloten is het niet. Bekend is dat planten boven bepaalde temperaturen niet gaan overleven en op dit moment sterven al veel planten in gebieden waar de temperaturen extreem hoog geworden zijn. Te warme oceanen zullen uiteindelijk het leven in de zeeën doen sterven. We weten nu nog niet hoe snel de temperatuur komende jaren verder gaat stijgen, maar inmiddels hebben we al vele maanden achtereen de warmste maanden ooit gehad. Het kan best eens zeer extreem worden. Pesticiden hebben insecten populaties enorm doen slinken, terwijl insecten basis voedsel zijn voor veel dieren (vogels, reptielen), alsook noodzakelijk voor bestuivingen (bijen). Als de planten- en dierenwereld schoksgewijs uit gaat sterven komende decennia, dan zal het moeilijk worden voor de mens. In het ergste geval is de mens er de oorzaak van dat een situatie op aarde gecreëerd wordt die doet lijken op Mars.
Nieuwe wereld orde is noodzakelijk. Ervan uitgaande dat de situatie niet zo ernstig wordt dat alle mensen omkomen tijdens de zesde massa extinctie die nu gaande is, leidt dat tot het vraagstuk hoe de overlevende mensheid zich moet organiseren om wel een duurzame vorm van leven op aarde te organiseren voor zichzelf en de omringende omgeving. De mens zal moeten komen tot een andere wereldorde die duurzaam is, dus uitgaat van de eindigheid van de aarde. Een wereldorde inclusief economisch stelsel (gedacht kan bijvoorbeeld worden aan Doughnuts Economics van de Britse Kate Raworth) die uitgaat van een harmonie model met de omringende natuur en waarin de mensheid zich niet meer superieur gedraagt, maar respect heeft voor en ruimte biedt aan andere levensvormen. Eén verworvenheid kan de toekomstige mens daarbij goed helpen. De mensheid heeft een gigantisch arsenaal aan technologische kennis en hulpmiddelen opgebouwd. Dat komt goed van pas bij de opbouw van een toekomstige wereldorde.
Een duurzame wereld. Belangrijke punten in een nieuwe wereldorde zullen ook zijn het verminderen van de vleesconsumptie en het komen tot een duurzame bevolkingsopbouw. De huidige vleesconsumptie is een van de grootste oorzaken van de grote CO2 uitstoot. Het grootste deel van de landbouwruimte op de wereld wordt ingenomen voor het verbouwen van veevoer. Dat is een nodeloos grote aanslag op de beschikbare landbouwruimte die leidt tot de vernietiging van de habitat van veel dieren. Daarnaast is het terugbrengen van de bevolkingsomvang wereldwijd noodzakelijk voor een meer duurzame wereld. Een duurzame bevolkingsomvang, passend bij wat een land of regio zelf op kan brengen op ecologisch verantwoorde wijze is essentieel. Bedrijven en politici hebben nu economische belang bij een grote bevolkingsomvang. Bedrijven vanwege de omzet en winst; politici vanwege het aantal stemmers, de macht, de groei van de economie. Het moge duidelijk zijn dat uit duurzaamheidsoogpunt juist een lage bevolkingsomvang te prefereren is. Ook op dit gebied zijn steeds meer actiegroepen actief om de drogredenen van politici en bedrijven op dit vlak door te prikken. Berekend is dat als we alleen al het aantal ongewenste zwangerschappen wereldwijd weten te voorkomen de wereldbevolking niet meer groeit. Een eenvoudige stap die buitengewoon nuttig zou zijn.
Tegenstellingen moeten verdwijnen. Samenvattend is de conclusie dat de mensheid toe moet werken naar een nieuwe wereldorde. De huidige besturingsvormen zijn vastgelopen, zijn niet te repareren en dragen op dit moment bij aan toenemende chaos, terwijl juist internationale samenwerking en coördinatie de enige begaanbare route is. Voor de nieuwe wereldorde is van belang dat de tegenstellingen tussen landen, culturen en religies zoveel mogelijk gaat verdwijnen. De tegenstellingen tussen bevolkingsgroepen zijn historisch begrijpelijk, maar in een nieuwe wereldorde moeten we van al die nodeloze conflicten af. Mensen kunnen, dankzij moderne technologie wereldwijd met elkaar samenwerken en communiceren. Afkomst, religie, nationaliteit, spelen daarbij steeds minder een rol. Die digitale samenwerking vindt ook in toenemende mate plaats in vrijwel alle denkbare disciplines, op vrijwel iedere lokatie. Dat is goed voor onderling begrip, voor kennisuitwisseling, dus uiteindelijk ook voor de wereldvrede. Verschillende nationaliteiten, fiscale stelsels e.d. belemmeren echter nog steeds in hoge mate deze manier van samenwerken.
Bewustwording één mensheid, één natuur, één aarde. We moeten, met name internationaal, toe naar een andere vorm van met elkaar omgaan. Een samenleving waarin mensen niet meer, zoals nu, opgesloten zitten in hun eigen cultuur, land of religie, als het ware bevroren in verschillende ijsblokjes. Het is noodzakelijk dat er een algemeen besef gaat komen dat we als wereldbevolking met zijn allen op één wereld leven met één natuur en dat we die wereld moeten delen met onze medebewoners (mensen, dieren, planten) waarmee we fatsoenlijk om moeten gaan. Het besef dat die aarde kwetsbaar is, en dat we met die dunne aardkorst waarop al het leven plaatsvindt, zorgvuldig moeten omgaan. We moeten zodoende stap voor stap toe naar een wereld, waarin iedereen “vloeibaar” kan bewegen en kan wonen en werken waar hij of zij wil. Zoals nu ook dieren en planten vrij kunnen bewegen over de aarde, echter wel binnen bepaalde kaders. Voor planten en dieren wordt dat vrij bewegen bepaald door natuurlijke factoren, als klimaat en voedingsstoffen. Voor de wereldelite bestaat deze situatie reeds: wetenschappers, kunstenaars en veel zakenmensen kunnen moeiteloos wonen en werken op verschillende plaatsen in de wereld, mits voldaan wordt aan bepaalde wettelijke regels. Die situatie zou voor iedereen meer normaal moeten gaan worden. Nationale overheden moeten daartoe hun verschillende wetten stap voor stap meer synchroniseren, zoals deels nu al gebeurt binnen Europa. Er is dringende behoefte aan internationale rechtskaders, inplaats van nationale, opdat zowel bedrijven gemakkelijker internationaal kunnen werken en mensen gemakkelijker elders kunnen wonen. Als gezegd: dat alles binnen bepaalde restricties, omdat regio’s er niet bij gebaat zijn dat vanwege conflicten of problemen in bepaalde regio’s, andere regio’s met migratie problemen of conflicten worden opgezadeld.
Internationale samenwerking. Ook op tal van beleidsterreinen zou wereldwijd beter en efficiënter kunnen worden samengewerkt, hetgeen veel kosten bespaart en de internationale samenwerking bevordert. Daarvoor zijn uiteraard internationale bestuurskaders nodig. Europa is wat dat betreft een goed voorbeeld van internationale samenwerking, waarin op tal van beleidsterreinen intensief wordt samengewerkt. We zien aan Brexit wat de prijs is die een individueel land moet betalen, als de Europese Gemeenschap van waarden de rug wordt toegekeerd. Landen verliezen, enigszins, aan soevereiniteit, maar krijgen een veelvoud terug aan efficiënter werken en vermindering van bureaucratie, aan saamhorigheid en internationaal begrip, Niet voor niets willen meer landen lid worden van de Europese Gemeenschap, dan wel er mee samenwerken. De nieuwe wereldorde, die duurzaam is en in harmonie opereert met de natuur, waarin mensen vloeibaar digitaal dan wel fysiek wereldwijd samenwerken en samenleven noem ik de vloeibare samenleving (www.thefluidsociety.com).
