IT en ethiek

Dat IT de wereld verandert en alles in zijn diepste vezels loswoelt, is een open deur. Maar moet alles wat kan met IT ook kunnen? Andere disciplines hebben op enig moment ontdekt dat hun vakdiscipline zowel negatief als positief gebruikt kan worden en een ethische code opgesteld. Moet er ook zoiets komen voor de IT-discipline? Daarover woedt nu een discussie op Europees niveau. De Europese Commissie is al zo’n tien jaar bezig om de IT-professie nader vorm te geven. Het programma bestaat uit vier hoofdonderdelen, en één daarvan betreft de ethiek. Het project heeft als doel in de IT-beroepsgroep te komen tot European Ethical Guidelines.

Werkingsgebied.

Het eerste vraagstuk is om het eens te worden over een definitie en werkingsgebied van ethiek voor de IT-professie. Worden ethische waardes bepaald door een al dan niet aangewezen individu, een organisatie of bijvoorbeeld alle IT’ers tezamen? Wordt de juistheid van een IT-handeling beoordeeld op grond van zijn consequenties, zijn sociale impact of op zijn intentie? Kunnen waardes op ethisch gebied veranderen in de tijd of zijn ze statisch? En verder: wat is er voor speciaals aan IT-ethiek in vergelijking met ethische waardes in andere vakdisciplines ? In hoeverre is de stap-voor- stap verdere automatisering van menselijke handelingen onderwerp van ethiek? Kortom, hoe ethisch verantwoord is het om alles wat geautomatiseerd kan worden inderdaad verder te automatiseren?

Wie beoordeeld ?

We komen op vragen die allemaal belangrijk zijn om te beantwoorden bij het vaststellen van één of andere ethische code op IT-gebied. Wie gaan of moeten dat doen? Er is geen algemeen aanvaard lichaam dat zoiets kan vaststellen of organiseren in de IT discipline. Verder is het zo dat in een wereld waarin iedereen zo langzamerhand leert om te coderen, het onderscheid tussen professionals en niet-professionals niet meer te maken valt. Heeft het dan zin om professionals zich aan een code te laten houden en anderen niet?

Doelstellingen

Een effectieve ethiek-code moet verder een aantal doelstellingen dienen. Het moet allereerst duidelijk maken aan de ontvanger van IT-diensten wat verwacht mag worden van de professional die een systeem maakt of levert. Het moet duidelijkheid verschaffen over ‘de daad’ die een IT-professional verricht als hij zijn vak uitoefent voor een klant of gebruiker. Het moet tevens een richtlijn zijn voor het professionele handelen.

Europees project

In het Europese project rond een ‘ethical framework’ worden een aantal zaken voorgesteld voor verdere discussie. Allereerst is het vraagstuk of er echt behoefte aan is. Zo ja: wat zou de vorm van zo’n soort code dan moeten zijn? Moeten het richtlijnen zijn of regels, zou iedere professional ’m moeten ondertekenen? Wat zou er allemaal wel en niet in moeten staan? Moeten er sancties op staan indien men ’m niet nakomt? Moet er een relatie zijn met bijvoorbeeld de codes of conducts tussen afnemers en leveranciers? Hoe universeel moet zo’n code zijn, wie zorgt voor de verspreiding en onderricht?

Code of conduct

Een ding is duidelijk: IT is een vak en professionals moeten zich professioneel gedragen. Dat is een algemeen belang voor de samenleving, de klant en, niet in de laatste plaats, de professional zelf. Een code of conduct op Europees niveau (of nog beter: wereldwijd) kan helpen om van het cowboy-imago af te komen dat helaas nog te vaak kleeft aan het IT-vak. Natuurlijk is het een volstrekte illusie om te verwachten dat met zo’n code cybercriminaliteit verdwijnt. Maar het kan wel bijdragen aan het beter scheiden van witte en zwarte schapen in het IT-vak.